Zincir bisikletin çekiş sisteminin en önemli parçası. Pedala yüklenildiğinde bütün gücü kasete ve oradan da lastiklere taşıyan parça olarak ömrü boyunca ne tarz güçlere maruz kaldığını tahmin etmek zor değil. Ve zincir kaset ile ayna dişlileri ile birlikte aşınmaya, eskimeye çok müsait bir parça. Dolayısıyla düzenli aralıklarla zincir değiştirmek gerektiğini hepimiz biliyoruz. Bu aşamada konuyu biraz derinleştirmek isteyenlerin karşısına iki soru çıkıyor.
Zincir niye değiştirilmeli? Eskimesine eskiyor da asıl sebep ne?
Zincir ne sıklıkta değiştirilmeli?Cevaplara geçmeden önce zincir değişiminde kullanacağımız parçalara bir bakalım:
1) Yeni zincir. Elbette çekiş sistemi ile uyum içinde olmalıdır.
2) Zincir takma aleti
3) Shimano zincirleri için birleşme pimleri, normal pimlerin ucuna takım esnasında kolay giriş sağlamak için ucu sivri ek parça konulmuş şeklidir. 9’lu sistemler için ayrı (parlak, çelik grisi renginde), 8 ve 7’li sistemler için ayrı (siyah ve mat renkli) modeller vardır, sisteme göre uygun pim almak çok önemlidir. 9'lu sistemlerde kullanılan zincirler daha ince olduklarından pimler 6,5mm kalınlığındayken 8 ve 7'li sistemlerde 7,1mm kalınlığında olurlar. SRAM zinciri kullananların ihtiyacı yoktur, SRAM zincirlerinde kolay montaj sağlayan bir kilit baklası bulunur. KMC zincirlerinde de aynı şekilde bağlantı için "missing-link" adında özel bir bakla vardır.
|
| 7-8'li ve 9'lu zincir icin pimler |
|
4) Ek olarak şart olmamakla beraber Rohloff Caliber 2, zincir ölçüm aleti.
|
 |
| KMC Missing Link |
|
|
Gelelim cevaplara. Birinci soruya iki tane cevap var. Bunlardan birincisi eskiyen zincirin bakımsızlık da söz konusuysa zincir sıkışması, zincir atması gibi tatsız durumlara yol açması. Bir kere zinciri küçük ayna dişlisinden düşüp de kadro ile dişli arasında sıkışanlar bunun nemenem bir eziyet olduğunu bilirler.
İkinci cevap ise aşınma ile ilgili, ki asıl önemli konu bu. Zincir baklalarının arasındaki mesafe ile kaset ve ayna dişlilerinin yapıları birbirlerine uyum içindedir. Yani yeni bir zincir yeni bir kasetteki dişlilerin üzerine tam olarak oturur. Zamanla kullanılan zincir üzerine etki eden güçler nedeniyle uzama yapar. Uzayan zincir ayna dişlileri ile ruble dişlilerinin dişleri üzerine doğal olarak tam oturamaz, bu şekilde dişleri aşındırmaya başlar. Sonuçta zamanında zincir değiştirilmesi ile önlenebilecek bir durum olan ayna ve ruble dişlilerinin de aşınması durumu ortaya çıkar, gereksiz masrafa neden olur. Köpekbalığı dişi şekli almaya başlayan dişler üzerinden bir süre sonra kayma da ortaya çıkabilir. zamanında değiştirilen bir zincir ile yıllarca aynı kaset ve ayna dişlileri rahatlıkla kullanılabilir.
Zincirin ne sıklıkta değişeceğine dair kesin bir bilgi ancak profesyonel seviyedeki aletlerle mümkündür. Üretici firmalar kullanım şartlarına göre 750-2000km arasında zincir değişimi tavsiyesinde bulunurlar. Burada iki amatör yöntem tanıtacak, akabinde bahsettiğimiz kesin yöntemi göstereceğiz.
a) Bu yöntemlerden birincisi büyük ayna dişlisi üzerindeki zincirin bir baklasını çekme yöntemi. Bakla çekildiği zaman ortaya çıkan boşluğa 4mm kalınlığında bir allen anahtardan kalın bir anahtar girememeli, aksi takdirde zincir uzamış demek.
b) İkinci yöntem cetvel ile ölçüm. Bir pimin merkezine 0’ı denk getirince zincir gerginken, yani pedala baskı yapılırken 254mm’lik ölçü bir diğer pimin merkezine denk geliyorsa zincir yeni durumda demektir. Bu mesafe 256mm’ye çıktığı takdirde, yani 254 yerine 256mm’nin karşısında bir pim merkezi varsa vakit geçirilmeden zincirin değişmesi gerekmektedir.
c) Üçüncü yöntem ise bugün profesyonel takımlarda da kullanılan bir yöntem. Wippermann, Rohloff gibi zincirve çekiş sistemi üzerine yoğunlaşmış üreticilerin zincir ölçme aletleri var. Bu aletler hataya meydan bırakmayacak şekilde milimetrenin kesirlerine kadar zincirin doğru uzunlukta olup olmadığını ölçüyorlar. Aşağıdaki resimde de görüldüğü gibi Rohloff Caliber 2 modelinde aletin S harfinin (A harfi alüminyum dişliler, S harfi çelik dişliler için) altındaki ucunun zincir gerginken tamamen baklanın içine girmesi zincirin bakla başına 0,1mm (diğer taraf 0,075mm) uzadığını gösterir. Bu çelik dişliler için zinciri değiştirmenin vakti gelmiş demektir. Buna göre bu zincir daha birkaç yüz kilometre gider.
Zincir üzerinde sökme ve takma çalışmaları esnasında yağlı zincirin kayganlığı gerçekten işi zorlaştıran bir etken. Özellikle takım esnasında iki ucu bir türlü bir araya getiremeyip, devamlı elden kayan zincir insanı çileden çıkarabilir. Bu nedenle kullanım kolaylığı sağlamak için sökme ve bağlama esnasında çalışılan bölümü kalınca bir tel ile cendereye alarak izole etmek büyük kolaylık sağlayacaktır.
Zincir sökümü
Öncelikle elbette uzayan, eskiyen zinciri çıkarmak lazım. Bunun için zincir sökme aletiyle herhangi bir baklanın ortasındaki mili dışarı ittiriyoruz, zincir zaten kendiliğinden açılıyor.
Zincir uzunluğu
Yeni zincir takarken bir sorun daima zincirin uzunluğudur. Bu konuda pek çok yöntem olmakla beraber özellikle yeni bisiklete ilk defa zincir takılıyorsa Shimano tarafından da tavsiye edilen esas alınacak ölçü şudur: Önde ve arkada en büyük dişlilerin üzerinden vites bölümünden geçirilmeden, yani sadece dişlilerden zincir geçirilir, ortada birleştirilir. Birleştiği yerde 1 veya 2 bakla eklenir.
Zincir değiştiriliyorsa en basit yöntem çıkan zincirin bakla sayısı kadar bakla saymak, gerisini çıkarmaktır.
Zincir takımı
Zincir takılırken dikkat edilecek hususlardan birincisi zinciri vites sisteminin içinden doğru olarak geçirmektir. Bu konu halledildikten sonra zincir gerginliğinin hafif olması için önde ve arkada küçük dişliler üzerindeyken telle sıkıştırılıp zincir birleşme noktasına birleşme pimi itilir.
Ucu zaten kolay girmesi için yuvarlatılmış olan pimin ön kısmı girdikten sonra yine zincir aleti kullanılarak tamamen içeri itilir, bu sayede asıl pim yerine oturur, kolay giriş sağlayan öndeki ek kısım zincirin öbür tarafından dışarı çıkar.
Asıl pimin yerine oturduğundan emin olduktan sonra dışarı çıkan yardımcı ek parça bir pense yardımıyla kırılır. Ve böylece işlem tamamlanır.
KMC zincirlerinin takılış şekli yukarıda belirttiğimiz Missing Link kullanılarak aşağıdaki çizimde olduğu gibidir.
 |
| KMC Missing Link montaji |
|
Bu aşamada pedalları elle çevirerek zincirin temiz dönüp dönmediği, yeni pimin takıldığı yerde kırılma, zorlanma olup olmadığı kontrol edilmelidir, aksi takdirde, ki bu durum zaten hemen fark edilir, zincir ruble dişlileri üzerinde sekme yapar.
Çıkabilecek bir sorun işte bu kırılmadır. Bu durumda zinciri el ile oynatarak o bölgeyi gevşetmeye çalışmak ilk çaredir. Eğer bu şekilde gevşemiyorsa demek ki pim yerine tam oturmamıştır. Bu durumda pimin ucu zincirin ne tarafından biraz daha dışarı çıkıyorsa o taraftan pimi yine zincir aleti ile içeri hafifçe bastırıp tam olarak simetrik bir şekilde yerine oturması sağlanmalıdır.
Bakımlı, değişimi zamanında yapılmış zincir çekiş sisteminin kalbini oluşturduğundan bisikletten verim alınmasında çok önemlidir. Zincirin fazla uzamadan değiştirilmesi gereksiz yere kaset ve ayna dişlilerinin aşınmasını önler, ömürlerini artırır, uzun vadede tasarruf sağlar.
|
